Dyrektywa Omnibus – nowe obowiązki dla przedsiębiorców branży e-commerce

28 maja 2022 r. upłynął termin na implementację do polskiego porządku prawnego przepisów dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2161 z 27 listopada 2019 r., zmieniającej dyrektywę Rady 93/13/EWG i dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 98/6/WE, 2005/29/WE oraz 2011/83/UE w odniesieniu do lepszego egzekwowania i unowocześnienia unijnych przepisów dotyczących ochrony konsumenta, potocznie określanych jako dyrektywa Omnibus.

Wciąż czekamy jednak na polską ustawę implementującą tę dyrektywę, a w momencie prac nad niniejszym artykułu nie wiadomo, czy poprawki do projektu ustawy, wprowadzone przez polską Komisję prawniczą 11 i 12 kwietnia 2022 r. zostaną zaakceptowane.

Na marginesie wskazuję, że co do zasady dyrektywy są adresowane do państw członkowskich, a nie do jednostek, więc ich przepisy nie są stosowane bezpośrednio. Jednakże orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej utrwaliło warunki, które muszą być spełnione łącznie, by przepisy dyrektywy mogły być stosowane bezpośrednio:

• brak implementacji dyrektywy lub jej niewłaściwa implementacja;
• upłynięcie terminu na implementację;
• przepis dyrektywy jest jasny, precyzyjny i bezwarunkowy;
• przepis dyrektywy przyznaje uprawnienia jednostkom.

Nowe obowiązki dla właścicieli internetowych platform handlowych

Jedną z najistotniejszych zmian jest nałożenie na właścicieli e-sklepów lub platform handlowych obowiązku informowania użytkownika o najniższej cenie promowanego produktu w okresie ostatnich 30 dni przed wprowadzeniem promocyjnej ceny.
Ponadto, właściciele platform handlowych mają obowiązek informować użytkownika o tym, czy sprzedający jest przedsiębiorcą czy osobą fizyczną. Jest to bardzo ważna informacja, bowiem jeżeli sprzedający jest osobą fizyczną, kupującego nie obejmuje ochrona konsumencka wynikająca z Ustawy o prawach konsumenta.

W zakresie innych istotnych z punktu widzenia użytkownika informacji, właściciel e-sklepu lub platformy handlowej ma obowiązek wyjaśnić użytkownikowi metodykę:

• plasowania produktów wyświetlających się użytkownikowi w trybie wyszukiwania;
• weryfikacji wiarygodności opinii o produktach, ze szczególnym uwzględnieniem sposobu, w jaki jest ustalane, czy opinia została wystawiona przez osobę, która faktycznie kupiła lub używała ocenionego produktu.

Aktualizacja katalogu niedozwolonych praktyk

Przepisy dyrektywy Omnibus rozszerzają katalog niedozwolonych praktyk o:

• podawanie wyników wyszukiwania internetowego konsumenta bez wyraźnego ujawnienia płatnej reklamy lub płatności za wyższe plasowania produktów w ramach wyników wyszukiwania;
• odsprzedaż konsumentom biletów na imprezy przez przedsiębiorcę, który nabył je z wykorzystaniem środków automatycznych w odniesieniu do liczby biletów, które dana osoba może kupić;
• brak rzeczywistej weryfikacji autentyczności wystawionych opinii o produkcie przy jednoczesnym zapewnieniu, że zostały one wystawione przez konsumentów faktycznie używających lub kupujących opiniowane produkty;
• zamieszczanie lub zlecanie zamieszczania nieprawdziwych opinii w celu promowania produktów.

Co w przypadku braku dostosowania się do przepisów dyrektywy?

Kara za niestosowanie się do przepisów dyrektywy wynosi co najmniej 4 % rocznego obrotu przedsiębiorcy, albo – w przypadku, gdy dane o obrotach nie są dostępne – maksymalnie 2 miliony euro.

Warto jednak przypomnieć, że polski ustawodawca nie zachował terminu implementacji dyrektywy do polskiego porządku prawnego. W konsekwencji nie wiemy, jak ostatecznie będzie się kształtować wysokość kar za niestosowanie się do przepisów w przypadku przedsiębiorców, których działania lub zaniechania wywołują lub mogą wywołać skutki na terytorium RP.

Czy dyrektywa Omnibus odmieni branżę e-commerce?

Unijny ustawodawca wyraźnie dostrzega pułapki zastawiane na konsumentów przez nieuczciwych przedsiębiorców, będących właścicielami platform internetowych. Jak najbardziej uzasadnione wydaje się być nałożenie na przedsiębiorców obowiązku podania ceny przecenionego produktu sprzed obniżki. Celem jest wyeliminowanie zjawiska „sztucznych” promocji produktów, które w rzeczywistości – i w najlepszym wypadku – są sprzedawane po ich regularnej cenie.

Jednakże, pomimo bardzo słusznych założeń niektórych przepisów dyrektywy Omnibus, mogą one w praktyce być bardzo trudne do wyegzekwowania przez organy nadzoru. W szczególności, obawy te dotyczą zasad informowania i zapewniania o autentyczności opinii o produktach umieszczonych na stronie przedsiębiorcy.

W mojej ocenie uregulowanie branży e-commerce jest potrzebne, choć niekoniecznie dokładnie w takim zakresie, w jakim robi to dyrektywa Omnibus. Efekty wprowadzenia dyrektywy w życie będą widoczne za kilka lub kilkanaście miesięcy. Bardzo istotna będzie również praktyka, jaką utrwali organ nadzoru. Ten czynnik niewątpliwie ułatwi ocenę wpływu dyrektywy Omnibus na praktyki przedsiębiorców branży e-commerce.

Autorka: Aleksandra Skrzypczyńska, aplikantka adwokacka