poniedziałek, 13 stycznia 2025 r., w wykazie prac legislacyjnych i programowych rządu opublikowano informację o założeniach projektu ustawy o kredycie konsumenckim oraz zmianie ustawy o prawach konsumenta. Projekt został przygotowany przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK), i ma na celu wdrożenie do polskiego prawa przepisów dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/2225 z 18 października 2023 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającej dyrektywę 2008/48/WE (Dz. Urz. UE L 2023/2225 z 30.10.2023) oraz przepisów dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/2673 z dnia 22 listopada 2023 r. zmieniającej dyrektywę 2011/83/UE w odniesieniu do umów o usługi finansowe zawieranych na odległość oraz uchylającej dyrektywę 2002/65/WE (Dz. Urz. UE L 2023/2673 z 28.11.2023). W niniejszym artykule przybliżamy kluczowe elementy założeń projektu Ustawy.

Cele regulacji

Celem regulacji jest zwiększenie ochrony interesów konsumentów korzystających z kredytów konsumenckich. Pełna harmonizacja przepisów ma zapewnić wszystkim konsumentom w UE jednakowy, wysoki poziom ochrony ich interesów oraz wspierać prawidłowe funkcjonowanie rynku wewnętrznego.

Zgodnie z informacją opublikowaną na stronie Kancelarii Prezesa Rady Ministrów: „W przypadku implementacji dyrektywy 2023/2673 nie ma konieczności opracowania nowej ustawy, gdyż uchylana dyrektywa 2002/65/WE została implementowana w ustawie z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumentów (Dz. U. z 2023 r. poz. 2759, z późn. zm.), zwanej dalej „UPK”. Przedmiotowy projekt przewiduje zatem stosowne punktowe zmiany w UPK. Zaznaczyć trzeba, że dyrektywa 2023/2673 również ma charakter maksymalny, w związku z czym brak jest możliwości przyjęcia rozwiązań odmiennych niż zawarte w tej dyrektywie.”

Główne zmiany w ochronie konsumentów

Jako główne zmiany wskazać należy:

1. Uwzględnienie aspektów, które nie zostały uregulowane w dyrektywie 2002/65/WE, w tym:
   • obowiązek nieodpłatnego przekazania konsumentowi odpowiednich wyjaśnień dotyczących proponowanych umów o usługi finansowe, które powinny zawierać takie informacje jak: podstawowe cechy proponowanej umowy, w tym usługi dodatkowe czy konkretne skutki dla konsumenta wynikające z proponowanej umowy (analogiczne – art. 12 dyrektywy 2023/2225);
   • rodzaj przekazywanych informacji – jako przykład wskazać należy konsekwencje opóźnień w płatnościach lub braku płatności, czy informacje o celach środowiskowych lub społecznych, na które ukierunkowana jest dana usługa finansowa;
   • obowiązek przekazania przez przedsiębiorcę konsumentowi informacji o możliwości odstąpienia od umowy zawieranej na odległość wraz z odpowiednią procedurą, której należy przestrzegać w celu odstąpienia od umowy na trwałym nośniku (jeżeli informacje przedkontraktowe zostaną przekazane konsumentowi w okresie krótszym niż jeden dzień przed związaniem konsumenta umową zawieraną na odległość);
   • rozszerzenie katalogu przypadków, kiedy prawo do odstąpienia od umowy nie obowiązuje;
   • określenie górnej granicy kwoty, jakiej przedsiębiorca może żądać od konsumenta za rzeczywiście wykonaną usługę w przypadku skorzystania przez konsumenta z prawa do odstąpienia od umowy. Wskazać należy, że kwota do zapłaty nie może przekroczyć kwoty, która jest proporcjonalna do zakresu już wykonanej usługi w porównaniu z całym zakresem umowy zawieranej na odległość, przy czym jej wysokość nie może być postrzegana jako kara;
   • możliwości prezentowania informacji przez przedsiębiorcę przy zastosowaniu techniki w warstwach. W ramach wspomnianej techniki wybrane informacje udzielane przed zawarciem umowy, które należy uznać za kluczowe mają być umieszczone w wyróżniony sposób w pierwszej warstwie, a inne szczegółowe elementy tych informacji prezentowane są w warstwach dodatkowych. Na tej podstawie, w ramach pierwszej warstwy powinny wystąpić informacje o tożsamości i głównej działalność przedsiębiorcy, główne cechy usługi finansowej, łączna cena do zapłaty przez konsumenta, informacja o możliwości istnienia innych podatków lub kosztów oraz o istnieniu lub braku prawa do odstąpienia od umowy. Pozostałe wymogi dotyczące informacji udzielanych przed zawarciem umowy mogą być przekazywane w kolejnych warstwach. Zgodnie z motywem 42 i art. 16a ust. 7 dyrektywy przedsiębiorca ma prawo prezentować informacje w warstwach, w przypadku gdy informacje te są dostarczane drogą elektroniczną.
2. Wydłużenie okresu na odstąpienie od umowy – zasadniczo termin na odstąpienie o umowy wynosi 14 dni. Jednak, w przypadku umów zawieranych na odległość dotyczących czynności związanych z emeryturami indywidualnymi będzie on wynosił 30 dni. Jeśli konsument nie otrzymał określonych w przepisach informacji przedkontraktowych i warunków umownych, czas na odstąpienie od umowy mija wraz z upływem 12 miesięcy i 14 dni kalendarzowych od dnia zawarcia umowy. Okres ten nie wygasa, jeżeli konsument nie został poinformowany na trwałym nośniku o prawie do odstąpienia od umowy.
3. Uczciwość w Internecie – oznacza to, że konsument musi mieć możliwość kontaktu z przedstawicielem przedsiębiorcy. Ponadto, interfejsy internetowe nie mogą być zaprojektowane w sposób, utrudniający lub ograniczający zdolność konsumenta do podejmowania wolnych, samodzielnych i świadomych decyzji.
4. „Egzekwowania przepisów (rozszerzanie przepisów dotyczących egzekwowania i sankcji, które obowiązują na mocy dyrektywy 2011/83/UE, na umowy o usługi finansowe zawierane na odległość)”.
5. „Możliwości zastosowania przepisów wdrażających dyrektywę 2023/2225 oraz dyrektywę 2014/17/UE do umów wyłączonych z zakresu zastosowania tych dyrektyw, na przykład w sprawie umów o kredyt, przy zawieraniu których od konsumenta wymaga się zdeponowania tytułem zabezpieczenia określonego przedmiotu do przechowania u kredytodawcy, a odpowiedzialność konsumenta jest ściśle ograniczona do tego zastawionego przedmiotu, lub w sprawie umów o kredyt, którego całkowita kwota przekracza 100 000 EUR.” – jak zostało wskazane w wykazie. 

Wzmocnienie prawa odstąpienia od umowy zawartej na odległość

Ponadto, dyrektywa 2023/2673, za pomocą dodania art. 11a do dyrektywy 2011/83/UE, wzmacnia przysługujące konsumentom prawo do odstąpienia od umowy zawartej na odległość.

Wskazać należy również na nowe rozwiązanie związane z  interfejsem internetowym. Rozwiązanie dotyczy wszystkich rodzajów umów zawieranych na odległość. Jego celem jest zapewnienie możliwości łatwego odstąpienia od umowy zawartej na odległość tak, jak została ona zawarta.

W sytuacji, gdy przedsiębiorca oferuje możliwość zawierania umów na odległość za pośrednictwem interfejsu internetowego w postaci aplikacji czy za pośrednictwem strony internetowej, obowiązany on będzie do zapewnienia konsumentom możliwości odstąpienia od umowy za pomocą odpowiedniej funkcji. Funkcja ta musi być: stale dostępna oraz wyraźnie widoczna w okresie przysługującym konsumentowi na odstąpienie od umowy. Ponadto, jako wymóg wskazać należy możliwość łatwego i prostego znalezienia tej funkcji oraz skorzystania z niej.

Przedsiębiorca ma obowiązek wymagać od konsumenta potwierdzenia oświadczenia odstąpieniu od umowy za pomocą środków, które potwierdzają jego zamiar. Co ważne, omawiana funkcja ma być oznaczona wyrazami „potwierdź odstąpienie od umowy” lub w sposób równoznaczny.

Z uwagi na przyjęte w projektowanej ustawie opcje wdrożeniowe przewidziane przez dyrektywę 2023/2673, przedsiębiorcy powinni  rozważyć:

• wprowadzenia wymogu językowego dotyczącego informacji, o których mowa w art. 16a ust. 1 dyrektywy. Chodzi o informacje, które przedsiębiorca musi przedstawić konsumentowi przed zawarciem umowy na odległość, takie jak dane identyfikujące przedsiębiorcę, opis głównych cech usługi finansowej oraz łączna cena, którą konsument ma zapłacić, w tym wszystkie opłaty, koszty i wydatki. Celem jest zapewnienie, że informacje te będą w pełni zrozumiałe dla konsumenta (art. 16a ust. 2 dyrektywy 2023/2673),
• dostosowania sposobu i zakresu udzielania odpowiednich wyjaśnień zarówno do okoliczności oferowania danej usługi finansowej jak i do osoby, której jest ona oferowana. Oznacza to, że wyjaśnienia powinny być dostosowane do specyfiki usługi oraz do potrzeb i sytuacji konsumenta (art. 16d ust. 2 dyrektywy 2023/2673).

Jako planowany termin przyjęcia projektu przez Radę Ministrów został wskazany  drugi kwartał 2025 r.