Wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 11 września 2019 r. w sprawie C 383/18.

Trybunału Sprawiedliwości  Unii Europejskiej („TSUE”)  w dniu 11 września 2019 roku wydał wyrok, stwierdzający, że:

„Artykuł 16 ust. 1 Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającej dyrektywę Rady 87/102/EWG („Dyrektywa”) należy interpretować w ten sposób, że prawo konsumenta do obniżki całkowitego kosztu kredytu w przypadku wcześniejszej spłaty kredytu obejmuje wszystkie koszty, które zostały nałożone na konsumenta.” 

Ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz.U. nr 126, poz. 715) transponuje dyrektywę 2008/48 do polskiego porządku prawnego, zatem rozstrzygnięcie TSUE ma bezpośredni wpływ na stosowanie polskiego prawa i polskiej ustawy. 

Skutek wykładni TSUE dla wykonania obowiązku instytucji pożyczkowej wynikającego z art. 52 ustawy  o kredycie konsumenckim w zw. z art. 49 ust. 1 ustawy  o kredycie konsumenckim

Obowiązek rozliczenia kredytu po dokonaniu wcześniejszej spłaty kredytu w całości wynika z art. 52 ustawy o kredycie konsumenckim.

Interpretacji art. 52 Ustawy o kredycie konsumenckim należy dokonywać łącznie z art. 49 ust. 1 Ustawy  o kredycie konsumenckim, stanowiącym o obniżeniu całkowitego kosztu kredytu o te koszty, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy. Poniżej podajemy brzmienie przepisów: 

Art.  49 Ustawy  o kredycie konsumenckim 

W przypadku spłaty całości kredytu przed terminem określonym w umowie, całkowity koszt kredytu ulega obniżeniu o te koszty, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, chociażby konsument poniósł je przed tą spłatą.

Art.  52 Ustawy  o kredycie konsumenckim  

Kredytodawca jest zobowiązany do rozliczenia z konsumentem kredytu w terminie 14 dni od dnia dokonania wcześniejszej spłaty kredytu w całości. 

Nasz komentarz:

Orzeczenie TSUE o wykładni art. 16 Dyrektywy jest wiążące dla sądu, który zwrócił się z pytaniem prejudycjalnym. Orzeczenie TSUE nie ma skutku erga omnes- czyli bezwzględnie wiążącego w innych sprawach. Formalnie orzeczenie nie odnosi skutków wykraczających poza sprawę, w związku z którą zostało wydane i wobec osób trzecich.  

Przyjmuje się jednakże iż, obowiązek organów stosujących prawo do dokonywania wykładni zgodnej (prounijnej) prawa krajowego w świetle Dyrektywy w sposób, który pozwoli na skuteczne osiągnięcie celów dyrektywy. Z tego względów zasadne jest twierdzenie, że polscy konsumenci – kredytobiorcy będą w postępowaniach sądowych  powoływać się na przedmiotowe rozstrzygnięcie i występować o rozliczenie całkowitego kosztu kredytu, a sądy polskie  będą dokonywać wykładni przepisów krajowych w sposób zgodny z wykładnią dokonaną przez TSUE.

Zdaniem UOKiK wyrok TSUE, o którym piszemy rozstrzygnął wątpliwości dotyczące interpretacji przepisów dotyczących wcześniejszej spłaty kredytu konsumenckiego. Orzeczenie wskazuje sądom krajowym, jak interpretować przepisy dotyczące konieczności zwrotu przez kredytodawcę części całkowitego kosztu kredytu w przypadku wcześniejszej spłaty i jak orzekać w przypadku roszczeń konsumentów.

UOKiK wyjaśnia, że każda osoba, która ma kredyt konsumencki, może go wcześniej spłacić. W takiej sytuacji kredytodawca powinien obniżyć wszystkie koszty takiego kredytu np. opłaty, prowizje, koszty ubezpieczenia i je oddać konsumentowi. Zwrot ten powinien być proporcjonalny, tzn. powinien obejmować okres od dnia faktycznej spłaty kredytu do dnia ostatecznej spłaty określonej w umowie. Nie może też zależeć od tego, kiedy kredytodawca faktycznie poniósł te koszty.

– Z doświadczenia UOKiK wynika, że są instytucje finansowe, które nie rozliczają się z konsumentem. Owszem umarzają odsetki za czas, w którym ktoś już nie będzie korzystać z kredytu, ale zatrzymują część opłat np. administracyjnych, prowizji czy składek na ubezpieczenie. To naruszenie prawa. Cieszę się, że Trybunał Sprawiedliwości UE potwierdził dotychczasowe stanowisko urzędu – mówi Marek Niechciał, prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

UOKiK sprawdza w jaki sposób instytucje finansowe rozliczają się z konsumentami, którzy wcześniej spłacili kredyt konsumencki. Prezes urzędu postawił zarzuty 21 firmom z sektora pozabankowego, które nie rozliczają się z klientami. Ponadto toczy się 8 postępowań wyjaśniających, które są na wczesnym etapie, a kolejne sprawy będą wszczynane na bieżąco.  

Urząd wraz z Rzecznikiem Finansowym już w 2015 r. przedstawił wspólne stanowisko dotyczące wcześniejszej spłaty kredytu. Można je pobrać ze strony UOKiK.

REKOMENDUJEMY:

Zalecamy analizę stosowanych przez kredytodawcę wzorów umów kredytu konsumenckiego, w celu ustalenia, czy zawierają postanowienia stanowiące, że część kosztów kredytu konsumenckiego nie jest rozliczana w razie wcześniejszej spłaty. Takie zapisy, w świetle aktualnego stanowiska Prezesa UOKIK, mogą być kwestionowane przez Prezesa UOKIK.

Wnioskując z wypowiedzi Prezesa UOKIK – możliwe jest wszczynanie przez UOKIK postępowań dotyczących stosowania przez kredytodawców praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów lub uznania postanowień wzorców umownych za niedozwolone. 

W razie wszczęcia takiego postępowania, UOKIK może nakazać usunięcie skutków naruszeń w szczególności dokonania rozliczeń z konsumentami, którzy dokonywali wcześniejszej spłaty. Nakaz może dotyczyć rozliczenia wcześniejszej spłaty dokonywanej przez konsumenta przed dniem 11.09.2019 roku, czyli przed dniem wydania wyroku przez TSUE. Przykładem takiej decyzji jest decyzja wydana w stosunku do Aasa Polska S. A., o której piszemy w odrębnym wpisie.