W dniu 12 grudnia 2019 r. Sąd Najwyższy wydał istotną dla instytucji pożyczkowych uchwałę w sprawie dotyczącej zagadnienia prawnego:

„Czy prowizja za udzielenie kredytu konsumenckiego jest kosztem dotyczącym całego okresu obowiązywania umowy, który w przypadku spłaty kredytu przed terminem określonym w umowie ulega obniżeniu na podstawie art. 49 ust. 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz.U. Nr 126, poz. 715 ze zm.) o okres, o który skrócono czas obowiązywania umowy, czy też kosztem, który nie dotyczy okresu obowiązywania umowy?​”

Sąd Najwyższy jednoznacznie uznał, że uprawnienie konsumenta wynikające z art. 49 ust. 1. Ustawy o Kredycie Konsumenckim do obniżenia całkowitego kosztu kredytu w przypadku jego spłaty w całości przed terminem określonym w umowie obejmuje także prowizję za udzielenie kredytu. 

Zdaniem Sądu Najwyższego, kluczowe znaczenie dla rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego miała wykładnia dokonana przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, który uznał, iż art. 16 ust. 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z 23.4.2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającej dyrektywę Rady 87/102/EWG należy interpretować w ten sposób, że prawo konsumenta do obniżki całkowitego kosztu kredytu w przypadku wcześniejszej spłaty kredytu obejmuje wszystkie koszty, które zostały nałożone na konsumenta (zob. wyrok TSUE z 11.9.2019 r., C-383/18). Dokonując wykładni art. 49 ust. 1 Ustawy o Kredycie Konsumenckim zgodnej z prawem unijnym, Sąd Najwyższy stwierdził, że jeśli konsument spłaci kredyt w całości przed terminem określonym w umowie, kredytodawca ma obowiązek zwrócić mu również prowizję za udzielenie kredytu, przy czym redukcja ta ma charakter proporcjonalny. 

Sąd Najwyższy uznał również, że w przepisach Ustawy o Kredycie Konsumenckim nie dokonano podziału kosztów kredytu na takie, które dotyczą okresu kredytowania i są z nim ściśle związane oraz takie, które nie dotyczą tego okresu, a ich wysokość jest niezależna od czasu trwania umowy. W uzasadnieniu uchwały wyjaśniono, że zgodnie z literalnym brzmieniem art. 49 ust. 1 Ustawy o Kredycie Konsumenckim, przepis ten obejmuje całkowity koszt kredytu, czyli wszelkie koszty, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt, a nie jakieś wybrane wydatki.

Komentarz Kancelarii:

Powyższe pytanie prawne wynikało z rozbieżności orzecznictwa sądów polskich. Do tej pory sądy przyjmowały dwa odmienne stanowiska dotyczące wskazanego wyżej zagadnienia. W części orzeczeń stanowiono, że z uwagi na ochronę konsumentów należy przyjąć wykładnię celowościową, zgodnie z którą konsekwencją wcześniejszej spłaty kredytu konsumenckiego jest proporcjonalne obniżenie wszystkich kosztów takiego kredytu, niezależnie od ich charakteru i od tego, kiedy koszty te zostały faktycznie poniesione przez kredytobiorcę (zob. wyrok SO w Gliwicach z 18.1.2018 r., III Ca 1653/17; wyrok SO w Świdnicy z 11.1.2018 r., II Ca 795/17; wyrok SO w Łodzi z 22.6.2017 r., III Ca 10/17; wymienione w tekście orzeczenia dostępne na: orzeczenia.ms.gov.pl).

Drugi pogląd opiera się na wykładni językowej i założeniu, że jeśli dojdzie do wcześniejszej spłaty kredytu konsumenckiego to proporcjonalnemu obniżeniu podlegają tylko te koszty wchodzące w skład całkowitego kosztu kredytu, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy. Zdaniem tych sądów możliwe jest rozróżnienie na gruncie art. 49 Ustawy o kredycie konsumenckim dwóch rodzajów kosztów wchodzących w zakres pojęcia „całkowity koszt kredytu”, zdefiniowanego w treści art. 5 pkt 6 Ustawy – jeden rodzaj, to koszty, których wysokość została rozłożona w czasie, wobec czego zależą one od czasu obowiązywania umowy np. odsetki lub koszty ubezpieczenia kredytu, a drugi rodzaj kosztów ma charakter stały i nierozłożony w czasie, ich wysokość jest niezależna od długości obowiązywania umowy np. opłata przygotowawcza, prowizja pośrednika za zawarcie umowy kredytowej. W rezultacie sądy uznawały, że w razie spłaty kredytu przed terminem obniżeniu podlegają jedynie koszty „rozciągnięte” w czasie a nie koszty pobierane za jednorazowe czynności lub usługi (zob. wyrok SO w Gliwicach z 20.12.2017 r. III Ca 1489/17).

Orzeczenie Sądu Najwyższego staje się wyznacznikiem, które z powyższych stanowisk sądy powinny przyjmować za właściwe. Uchwała bez cienia wątpliwości wskazuje, że pierwsze z nich – proporcjonalne obniżenie wszystkich kosztów takiego kredytu, niezależnie od ich charakteru i od tego, kiedy koszty te zostały faktycznie poniesione przez kredytobiorcę. To kolejny krok i potwierdzenie tego, że w przypadku wcześniejszej spłaty pożyczki przez klienta, instytucje pożyczkowe powinny rozliczać proporcjonalnie wszystkie koszty pożyczki.