Na stronie Kancelarii Prezesa Rady Ministrów pojawiała się informacja o pracach nad projektem ustawy o kredycie konsumenckim oraz o zmianie ustawy o prawach konsumenta. Przyjęcie projektu przez Radę Ministrów planowane jest na II kwartał 2025. W poniższym artykule omawiamy główne założenia projektu w zakresie ustawy o kredycie konsumenckim.

Zgodnie z informacjami podanymi przez rząd projektowana ustawa ma wdrożyć dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/2225 z dnia 18 października 2023 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającą dyrektywę 2008/48/WE, znaną jako Consumer Credit Directive II/CCD II, oraz dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/2673 z dnia 22 listopada 2023 r. zmieniającą dyrektywę 2011/83/UE w odniesieniu do umów o usługi finansowe zawieranych na odległość oraz uchylającej dyrektywę 2002/65/WE.

Odpowiedzialny za opracowanie projektu jest Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

Cel dyrektywy CCDII

Celem dyrektywy CCDII jest zwiększenie poziomu ochrony interesów konsumentów, którym są oferowane kredyty konsumenckie, oraz pełniejsza harmonizacja przepisów w Unii Europejskiej.

Nowa ustawa  o kredycie konsumenckim ma zastąpić ustawę z 12 maja 2011 r. (która implementowała dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48 z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającą dyrektywę Rady 87/102/EWG, zwaną Consumer Credit Directive/CCD).

Powodem uchwalenia nowej ustawy o kredycie konsumenckim jest duży zakres i liczba zmian oraz konieczność uporządkowania, przeredagowania i niejednokrotnie uproszczenia przepisów z zakresu kredytu konsumenckiego.

Brak skuteczności przepisów CCD

Komisja Europejska jako przyczyny braku pełnej skuteczności CCD wskazywała m.in.:

• nieprecyzyjne sformułowanie niektórych jej przepisów;
• zmiany wynikające z transformacji cyfrowej;
• niejednolite stosowanie i egzekwowanie przepisów dotyczących kredytu konsumenckiego w państwach członkowskich;
• oraz fakt, że niektóre aspekty rynku kredytów konsumenckich nie zostały objęte jej zakresem.

Zmiany wynikające z dyrektywy CCD II

Nowości, które przynosi CCD II, to:

• rozszerzenie zakresu zastosowania przepisów regulujących różne typy kredytów konsumenckich – kredyty w wysokości do 200 euro; umowy najmu i leasingu z opcją nabycia przedmiotu umowy; kredyty, które są nieoprocentowane i udzielane bez innych opłat; kredyty spłacane w terminie trzech miesięcy, za który należne są jedynie nieznaczne opłaty;
• nowe wymogi informacyjne dotyczące reklam, w tym zakaz reklamy sugerującej, że kredyt poprawi sytuację finansową, zwiększa zasoby finansowe i stanowi substytut oszczędności lub może podnieść poziom życia, oraz uproszczenie informacji przedumownych i nałożenie obowiązku przekazywania konsumentom odpowiednich wyjaśnień przed zawarciem umowy;
• uszczegółowione wymogi w zakresie procedur badań zdolności kredytowej oraz nowe zasady świadczenia usług doradczych oraz niezależnych usług doradczych w zakresie zadłużenia;
• obowiązek wprowadzenia przez państwa członkowskie górnych pułapów kosztów kredytu;
• rozwiązania zachęcające kredytodawców do dokonywania restrukturyzacji kredytów, przy których występują trudności ze spłatą;
• obowiązek ustanowienia i stosowania procedur dopuszczania do działalności kredytodawców oraz nadzoru nad nimi;
• zezwolenie na stosowanie postanowień przepisów wdrażających dyrektywę do umów kredytowych z wyższą kwotą kredytu niż równowartość 100 000 EUR (wcześniejszy limit został przez CCD ustalony na 75 000 EUR) – projektowana ustawa przewiduje m.in. zniesienie górnego limitu w ww. zakresie, co będzie skutkowało objęciem jej zakresem całości konsumenckiego obrotu kredytowego.

Niektóre planowane rozwiązania nowej ustawy o kredycie konsumenckim (częściowo także związane z tzw. opcjami narodowymi CCD II, tj. możliwością przyjęcia przez państwa członkowskie dodatkowych regulacji) to:

• rezygnacja z obowiązującego art. 36d starej ustawy o kredycie konsumenckim, który przewiduje wyłączenie stosowania wymogów określonych w jej art. 36a-c w odniesieniu do kart kredytowych – co ma m.in. ochronić konsumentów przed nadmiernymi opłatami w związku z zaciąganiem kredytu przy wykorzystaniu kart kredytowych;
• wprowadzenie modyfikacji sankcji kredytu darmowego przez wprowadzenie zasady miarkowania odpowiedzialności kredytodawcy, co sprawi, że mniej nieprawidłowości będzie skutkować w całości darmowym kredytem;
• wprowadzenie sankcji kredytu darmowego w przypadku naruszenia wymogów w zakresie badania zdolności kredytowej konsumentów – wraz z zakazem reklamy sugerującej, że istniejące zadłużenie lub informacje w bazach danych mają niewielki lub zerowy wpływ na szanse otrzymania kredytu, a także zakazem udzielania kredytu w przypadku negatywnej oceny zdolności kredytowej;
• wprowadzenie doprecyzowania, że badanie zdolności przeprowadza się na podstawie stosownych i dokładnych informacji o dochodach i wydatkach konsumenta oraz innych informacji dotyczących sytuacji konsumenta, które są konieczne i proporcjonalne do danego kredytu i związanych z nim ryzyk, a informacje te powinny być odpowiednio weryfikowane;
• wprowadzenie możliwości żądania przez konsumenta –  kiedy ocena zdolności kredytowej jest przeprowadzana przy wykorzystaniu zautomatyzowanego przetwarzania danych – jasnego i zrozumiałego wyjaśnienia oceny zdolności kredytowej;
• zniesienie odpowiedzialności subsydiarnej kredytodawcy, przewidywanej obecnie przez art. 59 starej ustawy o kredycie konsumenckim, zgodnie z którego ust. 1 jeżeli sprzedawca lub usługodawca nie wykonał lub nienależycie wykonał zobowiązanie wobec konsumenta, a żądanie przez konsumenta wykonania tego zobowiązania nie było skuteczne, konsumentowi przysługuje prawo dochodzenia swoich roszczeń o wykonanie tego zobowiązania od kredytodawcy – odpowiedzialność kredytodawcy zostanie ograniczona  do odpowiedzialności finansowej;
• zakaz sprzedaży łączonej kredytu z produktami lub usługami niefinansowymi – aby ograniczyć możliwość zawierania dodatkowych umów niepowiązanych z kredytem, a wiążących się z kosztami dla konsumentów;
• doprecyzowanie przepisów dotyczących kredytu wiązanego;
• wprowadzenie rozwiązania, zgodnie z którym rozpoczęcie wykonywania umowy o kredyt konsumencki, jest dozwolone, jeżeli zgodzi się na to konsument – aby umożliwić konsumentom natychmiastowe nabycie towaru lub usługi, na które jest zaciągany kredyt;
• wprowadzenie wymogów dotyczących kompetencji i sposobów wynagradzania personelu.

CCD II określa termin na przyjęcie i publikację krajowych przepisów wdrażających na 20 listopada 2025 r., a początek ich stosowania na 20 listopada 2026 r.

Wnioski dla kredytodawców

Na dzień publikacji artykułu nieznany jest jeszcze dokładny kształt projektu ustawy. Jednak już teraz można powiedzieć, że przedsiębiorcy działający na rynku kredytów konsumenckich mogą uwzględniać jego kluczowe założenia – jak przykładowo z jednej strony możliwość udzielania kredytów konsumenckich w wyższej wysokości niż dotychczas, a z drugiej ograniczenia kosztowe w przypadku kart kredytowych i zakaz sprzedaży łączonej – w swoich planach biznesowych. Dopasowania do nowych przepisów będą wymagały też procesy, w tym związane z badaniem zdolności kredytowej, i regulacje wewnętrzne kredytodawców.-Jeżeli prace nad projektem ustawy się nie opóźnią, jej kształt powinniśmy poznać w ciągu najbliższych kilku miesięcy – wówczas będzie można mówić o konkretnych i optymalnych rozwiązaniach, a kredytodawcy będą mieć około roku na dostosowanie się do nowego otoczenia regulacyjnego.