Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/1114 z dnia 31 maja 2023 r. w sprawie rynków kryptoaktywów oraz zmiany rozporządzeń (UE) nr 1093/2010 i (UE) nr 1095/2010 oraz dyrektyw 2013/36/UE i (UE) 2019/1937, popularnie określane jako Rozporządzenie MiCA (dalej „MiCA” lub „Rozporządzenie”), to unijna odpowiedź na dynamiczny rozwój rynku kryptoaktywów. Rozporządzenie, co do zasady, będzie stosowane od 30 grudnia 2024 r. Co do zasady, ponieważ przepisy dotyczące tokenów będących e-pieniądzem (tzw. EMT, ang. e-money tokens) oraz tokenów powiązanych z aktywami (tzw. ART, ang. asset-referenced tokens) będą stosowane już od 30 czerwca 2024 r., czyli za niewiele ponad 3 miesiące. W niniejszym artykule skupimy się na EMT.

Okres przejściowy dla CASP’ów

Warto nadmienić, iż unijny prawodawca przewidział, że dostawcy usług w zakresie kryptoaktywów (tzw. CASP’s, ang. crypto-asset service providers), którzy świadczyli swoje usługi zgodnie z obowiązującym prawem przed 30 grudnia 2024 r., mogą – co do zasady – w dalszym ciągu świadczyć swoje usługi do 1 lipca 2026 r. lub do momentu uzyskania zezwolenia lub do momentu odmowy udzielenia im takiego zezwolenia, w zależności od tego, co nastąpi wcześniej. Państwa członkowskie mogą pominąć lub skrócić 18-miesięczny okres przejściowy przewidziany dla CASP’ów. Zgodnie z założeniami projektu ustawy o kryptoaktywach, w Polsce okres ten będzie skrócony do 12 miesięcy i upłynie z dniem 31 grudnia 2025 r.

Kryptoaktywa – jak to się zaczęło?

31 października 2008 r. osoba lub grupa osób, kryjących się pod pseudonimem Satoshi Nakamoto opublikowała manifest zatytułowany „Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash System”, w którym – jak wynika z tytułu – zaprezentowano koncepcję systemu bezpośrednich rozliczeń w elektronicznej walucie – Bitcoin. Pierwsze Bitcoiny zostały „wykopane” w styczniu 2009 r. Wtedy też miała miejsce pierwsza transakcja w najpopularniejszej obecnie kryptowalucie.

Początkowo, wartość Bitcoina była niemal bliska zeru. Ponad dwanaście lat później osiągnął on swoje historyczne szczyty notowań. 10 listopada 2021 r. za jednego Bitcoina trzeba było zapłacić ok. 69 tysięcy USD.

Świat krypto to nie tylko kryptowaluty, ale również inne aktywa, jak np.:

• NFT (non-fungible token – token niewymienialny);
• tokeny użytkowe (utility tokens);
• czy tokeny udziałowe/inwestycyjne (security tokens).

Wartość rynku kryptoaktywów liczona jest w bilionach dolarów. Wraz z bardzo szybkim rozwojem, rynek kryptoaktywów zaczął z czasem generować liczne wyzwania dla regulatorów. Pojawiały się wątpliwości, jak z prawnego punktu widzenia kwalifikować dane kryptoaktywa, zwłaszcza kryptowaluty, jak również czy można je opodatkować. Choć z czasem pewne wątpliwości zostały rozwiane, nadal wiele z nich pozostało, i w zasadzie cały czas pojawiają się kolejne.

Materia dotycząca kryptoaktywów jest niezwykle szeroka i skomplikowana, a w rezultacie trudna do ujęcia w ramy prawne. MiCA to pierwsza, tak dogłębna próba uregulowania rynku kryptoaktywów.

Czym jest EMT i kto będzie uprawniony do jego emisji?

W myśl Rozporządzenia, token będący e-pieniądzem (EMT) to rodzaj kryptoaktywa, które ma utrzymywać stabilną wartość dzięki temu, że jest powiązane z jedną walutą urzędową.

Z kolei, wspomniany wyżej token powiązany z aktywami (ART) to rodzaj kryptoaktywa, które nie jest tokenem będącym pieniądzem elektronicznym, i które ma utrzymywać stabilną wartość dzięki temu, że jest powiązane z inną wartością lub prawem bądź ich kombinacją, w tym z co najmniej jedną walutą urzędową.

MiCA przewiduje, że EMT będą mogły emitować:

• instytucje kredytowe, oraz
• instytucje pieniądza elektronicznego.

Pod pojęciem instytucji kredytowej (zdefiniowanej w Rozporządzeniu CRR) kryją się banki. Z kolei, w myśl Dyrektywy 2009/110/WE, instytucja pieniądza elektronicznego to osoba prawna, której udzielono zezwolenia na emisję pieniądza elektronicznego. Natomiast pieniądz elektroniczny został zdefiniowany we wspomnianej dyrektywie jako wartość pieniężna przechowywana elektronicznie, w tym magnetycznie, stanowiąca prawo do roszczenia wobec emitenta, która jest emitowana w zamian za środki pieniężne w celu dokonywania transakcji płatniczych (określonych w art. 4 pkt 5 dyrektywy 2007/64/WE) i akceptowana przez osoby fizyczne lub prawne inne niż emitent pieniądza elektronicznego.

Jak wynika z danych ujawnionych w rejestrze krajowych instytucji pieniądza elektronicznego prowadzonym przez Komisję Nadzoru Finansowego (KNF), w Polsce zarejestrowana jest zaledwie jedna (!) instytucja pieniądza elektronicznego.

Zdecydowanie więcej instytucji pieniądza elektronicznego, zarejestrowanych w innych państwach członkowskich Unii Europejskiej, notyfikowało KNF o zamiarze prowadzenia działalności również w Polsce.

Emisja EMT – dokument informacyjny

Do przeprowadzenia oferty publicznej EMT lub ubiegania się o dopuszczenie EMT do obrotu, niezbędne jest zgłoszenie przez emitenta do organu nadzoru (w Polsce – KNF) dokumentu informacyjnego, zawierającego m.in. dane o:

• emitencie;
• EMT;
• ofercie publicznej lub dopuszczeniu EMT do obrotu;
• prawach i obowiązkach związanych z EMT;
• jak również danych na temat technologii bazowej, czy ryzyka.

Co ciekawe, w dokumencie informacyjnym musi również znaleźć się opis głównych niekorzystnych skutków dla klimatu i innych niekorzystnych skutków środowiskowych mechanizmu konsensusu stosowanego do emisji tokenów będących e-pieniądzem.

Dokument informacyjny musi zawierać rzetelne, jasne i niewprowadzające w błąd dane. Nie może on mieć istotnych braków i jednocześnie powinien być przedstawiony w zwięzłej i zrozumiałej formie. Co istotne, w dokumencie informacyjnym musi znaleźć się ostrzeżenie, że emitowany EMT nie jest objęty systemami rekompensat dla inwestorów na mocy dyrektywy 97/9/WE, ani nie jest objęty systemami gwarancji depozytów na mocy dyrektywy 2014/49/UE.

Podsumowanie, kończące dokument informacyjny, ma w zwięzłym i niespecjalistycznym języku przedstawiać kluczowe informacje na temat oferty publicznej EMT lub planowanego dopuszczenia go do obrotu. Musi ono zawierać odpowiednie informacje na temat charakterystyki EMT, aby pomóc potencjalnym posiadaczom tych kryptoaktywów w podjęciu świadomej decyzji inwestycyjnej. Co istotne, w podsumowaniu musi znaleźć się ostrzeżenie, iż:

• należy je traktować jako wprowadzenie do dokumentu informacyjnego dotyczącego EMT;
• potencjalny posiadacz powinien podejmować wszelkie decyzje o nabyciu EMT w oparciu o treść całego dokumentu informacyjnego dotyczącego kryptoaktywa, a nie jedynie na podstawie podsumowania;
• oferta publiczna EMT nie stanowi oferty ani zachęty do nabycia instrumentów finansowych oraz że wszelkich tego rodzaju ofert lub zachęt można dokonywać tylko za pośrednictwem prospektu lub innego dokumentu emisyjnego zgodnie z obowiązującym prawem krajowym;
• dokument informacyjny dotyczący kryptoaktywa nie stanowi prospektu, o którym mowa w rozporządzeniu (UE)2017/1129, ani innego dokumentu emisyjnego zgodnie z prawem Unii lub prawem krajowym.

Oprócz emitenta, za jego pisemną zgodą, również inne podmioty mogą oferować publicznie EMT lub ubiegać się o dopuszczenie EMT do obrotu. Token będący e-pieniądzem uznaje się za pieniądz elektroniczny.

Emitenci tokenów będących e-pieniądzem na co najmniej 40 dni roboczych przed dniem, w którym zamierzają oferować publicznie EMT lub ubiegać się o ich dopuszczenie ich do obrotu, powiadamiają o tym zamiarze organ nadzoru.

Zgodnie z Rozporządzeniem, emitenci EMT emitują je według wartości nominalnej w chwili otrzymania środków pieniężnych. Na wniosek posiadacza tokena będącego e-pieniądzem emitent wykupuje go – w każdym czasie i według wartości nominalnej – poprzez zapłatę wartości pieniężnej posiadanego EMT jego posiadaczowi w środkach pieniężnych innych niż pieniądz elektroniczny.

Co istotne, emitenci tokenów będących e-pieniądzem nie przyznają odsetek w odniesieniu do wyemitowanych tokenów. Podobnie, dostawcy usług w zakresie kryptoaktywów (CASP) nie przyznają odsetek świadcząc usługi w zakresie kryptoaktywów związane z EMT.

Odpowiedzialność emitentów EMT za informacje podane w dokumencie informacyjnym

Oprócz informacji, o których mowa była powyżej, w dokumencie informacyjnym nie może zabraknąć oświadczenia zarządu, że potwierdza on, iż dokument informacyjny spełnia wymogi Rozporządzenia oraz że zgodnie z najlepszą wiedzą zarządu informacje przedstawione w dokumencie informacyjnym dotyczącym EMT są pełne, rzetelne i jasne oraz nie wprowadzają w błąd oraz że w dokumencie tym nie pominięto niczego, co mogłoby wpływać na jego znaczenie.

W przypadku, gdy emitent EMT dopuściłby się naruszenia postanowień MiCA dotyczących dokumentu informacyjnego, podając w nim lub w jego zmienionej wersji informacje niepełne, nierzetelne, niejasne lub wprowadzające w błąd, emitent oraz członkowie jego zarządu lub rady nadzorczej ponoszą odpowiedzialność wobec posiadacza EMT za wszelkie straty poniesione w wyniku tego naruszenia. Wszelkie umowne wyłączenia lub ograniczenia odpowiedzialności cywilnej nie wywierają skutków prawnych.

Materiały marketingowe dotyczące EMT

Materiały marketingowe dotyczące oferty publicznej EMT lub dopuszczenia takiego tokena do obrotu muszą być wyraźnie oznaczone jako takie, a informacje w nich zawarte mają być rzetelne, jasne i nie mogą wprowadzać w błąd. Co więcej, informacje zawarte w materiałach marketingowych muszą być zgodne z informacjami zawartymi w dokumencie informacyjnym dotyczącym EMT. Należy w nich wyraźnie poinformować, że opublikowany został dokument informacyjny dotyczący kryptoaktywa, a także podać się adres strony internetowej emitenta, jak również jego dane kontaktowe.

Istotne jest to, aby w materiałach marketingowych znalazła się informacja, iż posiadaczom EMT przysługuje wobec emitenta prawo do żądania wykupu w dowolnym czasie i według wartości nominalnej. Podlegają one publikacji na stronie internetowej emitenta. Niemniej jednak, do ich publikacji nie będzie wymagana uprzednia zgoda KNF, chociaż będzie je trzeba przedłożyć organowi nadzoru na jego żądanie. Zabronione będzie rozpowszechnianie materiałów marketingowych przed publikacją dokumentu informacyjnego. Ograniczenie to nie uniemożliwi emitentowi EMT prowadzenia badań rynku.

Inwestowanie środków pochodzących z emisji EMT

Rozporządzenie przewiduje restrykcyjne zasady dotyczące inwestowania środków pozyskanych w ramach emisji EMT. Mianowicie, środki pieniężne otrzymane przez emitentów tokenów będących e-pieniądzem w zamian za tokeny będące e-pieniądzem i objęte ochroną zgodnie z art. 7 ust. 1 dyrektywy 2009/110/WE podlegają następującym wymogom:

• co najmniej 30 % otrzymanych środków pieniężnych jest zawsze zdeponowane na odrębnych rachunkach w instytucjach kredytowych (bankach);
• pozostałe otrzymane środki pieniężne są inwestowane w bezpieczne aktywa o niskim ryzyku kwalifikujące się jako wysoce płynne instrumenty finansowe o minimalnym ryzyku rynkowym, ryzyku kredytowym i ryzyku koncentracji, zgodnie z art. 38 ust. 1 Rozporządzenia, które są denominowane w tej samej walucie urzędowej co waluta, z którą powiązany jest EMT.

Podsumowanie

Rozporządzenie wprowadza swego rodzaju rewolucję na rynku kryptoaktywów w Unii Europejskiej. Część z podmiotów obecnie funkcjonujących na tym rynku nie będzie w stanie kontynuować swojej działalności po rozpoczęciu stosowaniu MiCA. Przewidziane przez unijnego prawodawcę rozwiązania będą dla nich zbyt restrykcyjne, sprawiając, że ich model biznesowy przestanie być rentowny w nowej rzeczywistości.

W przypadku EMT, prawo jego emisji ograniczono do instytucji kredytowych (banków) oraz instytucji pieniądza elektronicznego. Jak już wyżej wspomniano, w Polsce zaledwie jeden podmiot posiada status instytucji pieniądza elektronicznego. Pojawia się zatem pytanie, jak popularne będą oferty publiczne EMT, ale także ART. Innym pytaniem, które się nasuwa jest to, czy mieszkańcy państw członkowskich UE zaineresowani obrotem kryptoaktywami nie uciekną poza UE, tj. będą korzystali z usług świadczonych przez dostawców usług w zakresie kryptoaktywów spoza UE, wykorzystując zasadę reverse solicitation, kosztem CASP’ów licencjonowanych w Unii Europejskiej.

Z jednej strony można zakładać, że Unia Europejska jest zbyt łakomym kąskiem, aby podmioty działające obecnie na unijnym rynku kryptoaktyów miały go porzucić. Z drugiej jednak strony, istnieje obawa, że tak się właśnie stanie. Oby nie okazało się, iż Rozporządzenie, które zgodnie z założeniami ma uporządkować rynek kryptoaktywów i zapewnić jego rozkwit, w rzeczywistości doprowadzi do jego degradacji w UE.