28 czerwca 2023 r. Komisja Europejska opublikowała pakiet zmian w przepisach regulujących sektor usług płatniczych, na który to składa się rewizja dyrektywy w sprawie usług płatniczych i wdrożenie PSD3 oraz przyjęcie nowego rozporządzenia w sprawie usług płatniczych (PSR). W założeniu, powyższe akty prawe mają na celu umożliwienie rozwoju sektora finansów w erze cyfryzacji, wzmocnienie ochrony konsumentów oraz odpowiedź na zdiagnozowane problemy powstałe w czasie obowiązywania PSD2. Jakie zmiany mają nastąpić?

Nowelizacja przepisów z zakresu usług płatniczych

Opublikowany przez Komisję Europejską pakiet zmian w związku z przeglądem dyrektywy PSD2 obejmie m.in.:

• wzmocnienie mechanizmów przeciwdziałania fraudom – poprzez umożliwienie wymiany większej ilości informacji między dostawcami usług płatniczych, wprowadzenie systemu weryfikowania niezgodności numeru IBAN i nazwy posiadacza rachunku w przypadku poleceń przelewu, wzmocnienie zasad uwierzytelniania klienta, rozszerzenie praw odszkodowawczych klientów, wzmocnienie działań edukacyjnych mających na celu zwiększenie świadomości konsumentów w odniesieniu do fraudów;
• wzmocnienie pozycji niebankowych dostawców usług płatniczych poprzez zapewnienie instytucjom płatniczym bezpośredniego dostępu do określonych systemów płatności oraz ustanowienie dodatkowych zasad mających na celu zapewnienie dostawcom usług płatniczych prawa do rachunków bankowych;
• zmiany w zakresie open banking, obejmujące wprowadzenie dedykowanych i ustandaryzowanych interfejsów API, czy też usunięcie innych przeszkód w świadczeniu usług otwartej bankowości oraz zwiększenie kontroli klientów nad danymi;
• wzmocnienie harmonizacji i wykonania przepisów – poprzez połączenie instytucji pieniądza elektronicznego i instytucji płatniczej i zachowanie jedynie instytucji płatniczej, która będzie mogła uzyskać uprawnienie do świadczenia usług wydawania pieniądza elektronicznego.

Potrzeba zmian w regulacji sektora usług płatniczych

Nie ulega wątpliwości, że modernizacja przepisów z zakresu usług płatniczych jest na obecnym etapie konieczna. Dziś niezbędne jest dostosowanie obowiązujących regulacji do szybkiego rozwoju technologii i digitalizacji. W trakcie funkcjonowania PSD2 zdiagnozowane zostały także pewne problemy oraz obszary wymagające poprawy, takie jak:

• coraz większa skala oszustw płatniczych;
• problemy dostawców usług otwartej bankowości;
• relacje banków i niebankowych dostawców usług płatniczych;
• oraz problemy ze zdefiniowaniem pojęcia pieniądza elektronicznego i funkcjonowania instytucji pieniądza elektronicznego.

Oszustwa płatnicze i nieautoryzowane transakcje płatnicze

Rosnąca liczba fraudów związanych z wykonywanymi płatnościami stanowi coraz większy problem w całej Europie. Problem ten można dostrzec także w Polsce, co wzbudziło już zainteresowanie Komisji Nadzoru Finansowego, która w ostatnim czasie komunikowała do podmiotów nadzorowanych oczekiwanie podjęcia działań celem przeciwdziałaniu fraudom.

Nie ulega jednak wątpliwości, że problem ten wymaga także i rozwiązań systemowych, szczególnie w Polsce, gdzie w wyniku błędnego tłumaczenia PSD2 pojawiają się istotne trudności z ustalaniem odpowiedzialności za tzw. nieautoryzowane transakcje płatnicze, o czym pisałem w artykułach: Zwrot nieautoryzowanych transakcji – kontrowersyjne zarzuty prezesa uokik wobec sektora bankowego, Nowelizacja ustawy o usługach płatniczych – odpowiedź na problem zwrotu nieautoryzowanych transakcji oraz Kolejna odsłona sporu o zwrot nieautoryzowanych transakcji.

Relacja branży fintech z sektorem bankowym

Nie ulega również wątpliwości, że niebankowi dostawcy usług płatniczych, mają często problemy z „ułożeniem” relacji z bankami. Współpraca tych podmiotów z bankami jest jednak konieczna dla świadczenia usług przez niebankowych dostawców usług płatniczych, którzy nie mają obecnie prawa bezpośredniego dostępu do wszystkich systemów płatności.

Tymczasem fintechy często spotykają się z odmową otwarcia rachunku płatniczego lub też z następczym wypowiedzeniem takiego rachunku. Przyczyny takiego postępowania, tłumaczone są przez banki często bliżej niesprecyzowanym ryzykiem, a szczególności ryzykiem związanym z przeciwdziałaniem praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu (AML). Organy nadzoru nie były jednak zainteresowane bezpośrednią ingerencją w powyższe relacje, zaś wydawane zalecenia o charakterze ogólnym (m.in. opublikowana przez KNF ankieta AML) wprowadzały więcej zamieszania i wątpliwości i nie rozwiązywały omawianego problemu.

Planowane zmiany w sposób istotny wzmocnią pozycję niebankowych dostawców usług płatniczych w relacji z bankami. Co jednak istotniejsze, branża fintech ma otrzymać bezpośredni dostęp do kluczowych systemów płatności, co w wielu przypadkach pozwoli w ogóle wyeliminować problem niezdrowej relacji branży fintech z sektorem bankowym.

Problemy otwartej bankowości

Problemy w ramach regulacji PSD2 można także dostrzec w kontekście prowadzenia działalności przez tzw. TPP (Third Party Providers), a konkretnie dostawców usługi AIS (Third Party Provider) i PIS (Payment Initiation Service). Dostawcy ci spotykają się z przeszkodami z dostępem do API wystawianym przez banki, gdyż bankowym interfejsom dostępowym brakuje standaryzacji i niezawodności. Ustanowione zasady z zakresu awaryjnego dostępu nie spełniają zaś swojej roli.

Nowa propozycja regulacji ma zatem doprowadzić do bardzo potrzebnej standaryzacji w zakresie współpracy TPP z sektorem bankowym. Kluczowe w tym zakresie wydaje się ustanowienie dedykowanego interfejsu dostępu (API) do wymiany danych między tymi podmiotami, co powinno pozwolić wyeliminować główne bariery w świadczeniu usług przez AISP i PISP i poprawić ich konkurencyjność na rynku.

Pieniądz elektroniczny i instytucje pieniądza elektronicznego

Również działalność instytucji pieniądza elektronicznego budzi realne problemy. Dla niektórych organów nadzoru trudne stało się rozróżnienie charakteru działalności instytucji pieniądza elektronicznego i instytucji płatniczych. Co jednak ważniejsze, pojawiły się znaczące różnice w interpretacji samego pojęcia pieniądza elektronicznego.

W tym zakresie dobrym przykładem jest interpretacja pojęcia pieniądza elektronicznego przyjęta przez polski organ nadzoru, czego efektem jest znikome zainteresowanie prowadzeniem działalności jako instytucja pieniądza elektronicznego w Polsce. Projektowane zmiany mogą zatem znacząco przyczynić się do wzrostu popularności pieniądza elektronicznego w Polsce.

Ocena projektowanych zmian

Projektowane zmiany, będą miały kluczowe znaczenie dla całego sektora fintech w Polsce. W dużej mierze mogą odpowiedzieć nie tylko na problemy dotyczące całego rynku usług płatniczych, ale także powinny pozwolić wyeliminować niektóre problemy sektora widoczne szczególnie w Polsce. Stąd też wejście w życie omawianych zmian, może stanowić szanse dla wielu podmiotów z sektora fintech.

Cieszy także fakt pojawienia się rozporządzenia w sprawie usług płatniczych, które teoretycznie powinno zapewnić większa jednolitość prawa w ramach całej Unii Europejskiej (z czym pod rządami samej dyrektywy PSD2 był problemem, widoczny również w Polsce).
Niezależnie jednak od oceny projektowanych rozwiązań, cały sektor usług płatniczych zobowiązany będzie do dostosowania się do nowych zasad i regulacji, co poza szansą na rozwój, może wiązać się z pewnymi wyzwaniami i obowiązkiem wprowadzenia dodatkowych rozwiązań i mechanizmów wewnętrznych.

Nie wolno także zapominać, że nowa dyrektywa PSD3 jak i rozporządzenie w sprawie usług płatniczych stanowi część szerszego pakietu zmian regulacyjnych w całym sektorze finansowym w Unii Europejskiej. Komisja Europejska dodatkowo w ramach prac nad modernizacją regulacji sektora finansowego przedstawiła bowiem:

• wniosek ustawodawczy w sprawie gotówki euro jako prawnego środka płatniczego oraz wniosek ustawodawczy ustanawiający ramy prawne ewentualnego cyfrowego euro składające się na tzw. pakiet jednowalutowy;
• propozycję regulacji ustanawiających ramy dla dostępu do danych finansowych.

Z całą pewnością cały sektor finansowy czeka wiele kluczowych zmian o charakterze często rewolucyjnym.

Następne kroki

Powyższe regulacje stanowią propozycję zmian, która zostanie poddana dalszemu procesowi prawodawczemu. Wciąż zatem nie ma pewności, jaki będzie ostateczny kształt omawianych regulacji.

Warto śledzić wspomniany proces prawodawczy, tak by być gotowym na nadchodzące zmiany, które to będą miały kluczowe znaczenie dla całego sektora finansowego, a szczególności sektora fintech w Polsce. Przewiduje się, że nowe regulacje powinny wejść w życie pod koniec 2025 r. lub 2026 r.