Nowelizacja ustawy o usługach płatniczych – odpowiedź na problem zwrotu nieautoryzowanych transakcji

10 sierpnia 2022 r. na stronie internetowej Rządowego Centrum Legislacji zaprezentowany został nowy projekt ustawy o zmianie ustawy o usługach płatniczych oraz ustawy – Prawo dewizowe (numer wykazu UD52). Projekt ten przewiduje szereg kluczowych zmian w ustawie o usługach płatniczych, a w szczególności stanowi on odpowiedź na niedawno nagłośniony problem tzw. nieautoryzowanych transakcji płatniczych.

Problematyka zwrotu nieautoryzowanych transakcji

18 lipca 2022 r. Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK) poinformował o postawieniu zarzutów naruszenia zbiorowych interesów konsumentów kilku bankom, zarzucając im w szczególności brak realizacji obowiązku zwrotu środków konsumentom, którzy padli ofiarą oszustw.

Prezes UOKiK w opublikowanym komunikacie podkreślił, że uwierzytelnienie i autoryzacja transakcji są odmiennymi pojęciami na gruncie ustawy o usługach płatniczych.

Tym samym transakcją nieautoryzowaną będzie również transakcja uwierzytelniona (np. kodem PIN), ale dokonana bez zgody konsumenta.

Ponadto w ocenie Prezesa UOKiK aby uznać że transakcja została przez użytkownika autoryzowana, nie jest wystarczające samo wykazanie przez bank faktu prawidłowego uwierzytelnienia użytkownika, a ciężar wykazania okoliczności autoryzacji transakcji spoczywa na banku. W związku z powyższym w ocenie Prezesa UOKiK banki powinny dokonywać bezwarunkowego zwrotu kwoty nieautoryzowanej transakcji, a dopiero w dalszej kolejności dochodzić swoich roszczeń od konsumenta, gdyby powyższy zwrot był nieuzasadniony.

Stanowisko sektora bankowego

Stanowisko przyjęte przez Prezesa UOKiK spotkało się z krytyką sektora bankowego i praktyków prawa, którzy m.in. wskazali, że przy implementacji dyrektywy PSD2 do porządku krajowego popełniono istotne błędy w tłumaczeniu i implementacji przepisów.
Problem został przeze mnie szeroko opisany i przeanalizowany w artykule „Zwrot nieautoryzowanych transakcji – kontrowersyjne zarzuty Prezesa UOKiK wobec sektora bankowego”.

Ustawodawca błędnie bowiem przetłumaczył określony w PSD2 termin „authentication” jako „autoryzacja”, mimo że prawidłowo termin ten powinien zostać przetłumaczony na język polski jako „uwierzytelnienie”.

Tym samym art. 45 ust. 1 ustawy o usługach płatniczych nadano brzmienie, zgodnie z którym to na dostawcy usług płatniczych spoczywa ciężar wykazania, że transakcja płatnicza została autoryzowana. Zgodnie natomiast z PSD2, na dostawcy ciąży jedynie obowiązek udowodnienia, że transakcja została uwierzytelniona, dokładnie zapisana, ujęta w księgach i że nie miała na nią wpływu awaria techniczna ani innego rodzaju usterka związana z usługą świadczoną przez tego dostawcę. Na gruncie PSD2, jeśli dostawca wykaże powyższe okoliczności, to na klienta przechodzi ciężar wykazania, że dana transakcja nie została prawidłowo autoryzowana.

Projekt zmian w przedmiocie zwrotu nieautoryzowanych transakcji

Projekt nowelizacji ustawy o usługach płatniczych ma rozwiązać powyższy problem i wyjaśnić wątpliwości, które narosły wokół prawidłowej interpretacji powyższych przepisów.

W tym celu zmianie ulec ma treść art. 40 ust. 1 i 2 ustawy o usługach płatniczych. W nowym projekcie ustawy transakcja płatnicza uważana będzie za autoryzowaną jeżeli płatnik osobiście wyrazi zgodę na jej wykonanie, w sposób uzgodniony pomiędzy płatnikiem a dostawcą usług płatniczych. Ponadto zgodnie z projektem nowelizacji, w art. 45 w ust. 1 i 1a ustawy o usługach płatniczych wyraz „autoryzowana” zastąpiony ma zostać wyrazem „uwierzytelniona”.

W konsekwencji, zgodnie z art. 45 ustawy o usługach płatniczych na dostawcy usług płatniczych spoczywać będzie jedynie ciężar udowodnienia, że transakcja płatnicza została uwierzytelniona i prawidłowo zapisana w systemie oraz że nie miała na nią wpływu awaria techniczna ani innego rodzaju usterka związana z usługą płatniczą. Tym samym przepis ten wreszcie stanowić będzie prawidłową implementację odpowiednich przepisów PSD2. To zaś ma kluczowe znaczenie dla klientów banków i dostawców usług płatniczych. W przypadku wystąpienia nieautoryzowanej transakcji płatniczej, nie będzie już wątpliwości, że to na kliencie, a nie na dostawcy usług płatniczych spoczywać będzie ciężar wykazania, że dana transakcja nie była autoryzowana.

Ocena projektowanych zmian

Nie ma wątpliwości, że interwencja ustawodawcy wobec pojawiających się wątpliwości interpretacyjnych była konieczna. Pozostaje jednak wątpliwość, czy proponowana zmiana przepisów wpłynie na aktualne postępowanie toczące się przed UOKiK przeciwko bankom. Tak jak to przedstawiałem we wspomnianym już artykule „Zwrot nieautoryzowanych transakcji – kontrowersyjne zarzuty Prezesa UOKiK wobec sektora bankowego”, mimo pewnych wątpliwości nawet i w obecnym stanie prawnym stanowisko Prezesa UOKiK było nieuzasadnione. Tym bardziej zatem Prezes UOKiK powinien wziąć pod uwagę stanowisko ustawodawcy wyrażone w formie omawianego projektu ustawy.

Autor: Michał Barwicki, radca prawny