Na początku 2022 r. na nowo odżyły pytania o przyszłość całego rynku kryptowalut, szczególnie aktualne wobec nadchodzących wyzwań o charakterze regulacyjnym. Jednoznacznie widoczny jest bowiem trend stopniowego obejmowania szeroko pojętego rynku kryptoaktywów regulacjami charakterystycznymi dla profesjonalnego rynku finansowego i inwestycyjnego. Tempo prac znacząco przyspiesza, a regulacje które zostaną już niedługo ustanowione, będą miały kluczowe znaczenie dla dalszej przyszłości kryptowalut.

Pełne objęcie kryptoaktywów wymogami z zakresu AML

Waluty wirtualne zostały kompleksowo objęte przepisami z zakresu AML/CFT na skutek m.in. wejścia w życie tzw. V dyrektywy AML wraz z jej implementacją do porządków krajowych państw członkowskich.

Ponadto, na skutek wprowadzenia powyższych przepisów:

• podmioty świadczące usługi z zakresu wymiany walut wirtualnych;
• pośrednicy w wymianie walut wirtualnych;
• podmioty prowadzące elektroniczne portfele dla walut wirtualnych;

objęte zostały obowiązkiem rejestracji w rejestrze działalności w zakresie walut wirtualnych.

Osoby zarządzające podmiotami, świadczącymi takie usługi muszą zaś cechować się odpowiednim, udokumentowanym poziomem wiedzy lub doświadczenia w zakresie działalności w sektorze walut wirtualnych.

Różnice w przepisach krajowych

Dyrektywa AML, co jednak bardzo istotne, nie doprowadziła do pełnej harmonizacji powyższych przepisów. Wręcz przeciwnie. Różnice w implementacji dyrektywy w poszczególnych państwach członkowskich są znaczące. Co również istotne, obowiązkowa rejestracja w rejestrze działalności w zakresie walut wirtualnych, nie została objęta zasadą tzw. paszportyzacji. Powyższe czynniki stanowią znaczące utrudnienie dla prowadzenia działalności w zakresie walut wirtualnych na terenie Unii Europejskiej.

Postulowane wzmocnienie przepisów

Wymienione czynniki negatywnie odbijają się na skuteczności tych regulacji. Stąd też w lipcu 2021 r. Komisja Europejska przedstawiła pakiet na rzecz wzmocnienia unijnych regulacji w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, którego celami są stawienie czoła problemowi fragmentaryzacji przepisów oraz udoskonalenie skuteczności regulacji, także i w zakresie wykorzystywania walut wirtualnych.

Na wspomniany pakiet zmian składają się:

• rozporządzenie w sprawie AML;
• nowa VI dyrektywa AML;
• reforma rozporządzenia w sprawie transferu środków pieniężnych w celu uwzględnienia w niej kryptoaktywów;
• ustanowienie nowego, unijnego organu do spraw AML.

Wzrost liczby i stopnia regulacji z zakresu AML/CFT, w szczególności w odniesieniu do kryptoaktywów, jest nieunikniony. Tym samym, cała branża będzie musiała zaakcentować i wdrożyć dodatkowe obowiązki w tym zakresie. Jednocześnie należy zauważyć, że sama idea pełnej harmonizacji unijnych przepisów w przedmiocie AML z całą pewnością jest korzystna dla branży kryptowalut.

MICA – nadchodząca rewolucja dla branży kryptowalut

Na horyzoncie widać jednak inną regulację, której skutki będą jeszcze bardziej odczuwalne dla całej branży kryptoaktywów.

Na poziomie Unii Europejskiej trwają bowiem prace nad projektem rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie rynków kryptoaktywów i zmieniającym dyrektywę (UE) 2019/1937, zwanym w skrócie MICA. Jego celem jest ustanowienie jednolitych ram regulacyjnych dla rynku kryptowalut, a w szczególności – ram dla emisji i obrotu różnymi rodzajami tokenów kryptowalutowych. Nie bez powodu MICA określana jest zatem mianem „małego MIFID”.

MICA swoim zakresem podmiotowym obejmie jednak nie tylko emitentów kryptoaktywów, ale także i dostawców usług w zakresie kryptoaktywów. Unijny ustawodawca wskazał przy tym, że zakres rozporządzenia:

• zostanie ograniczony do kryptoaktywów, które nie kwalifikują się jako instrumenty finansowe określone i regulowane przez MIFID II;
• nie będzie obejmował tradycyjnego pieniądza elektronicznego (niebędącego tokenem w rozumieniu MICA).

MICA – rodzaje i reguły oferowania tokenów

MICA, co istotne, wprowadza pojęcie kryptoaktywów i jednocześnie dokonuje podziału kryptoaktywów na 3 kategorie tokenów:

• powiązane z aktywami;
• będące pieniądzem elektronicznym;
• użytkowe.

Rozporządzenie przewiduje także szereg istotnych wymogów i regulacji w odniesieniu do emisji kryptoaktywów. W szczególności ścisłym regułom poddane zostanie publiczne oferowanie tokenów i ubieganie się o dopuszczenie aktywów do obrotu, co obejmie również wymogi licencyjne. Ścisłym regulacjom podlegać będą także obowiązki związane z publikacją tzw. white paper. Bardziej restrykcyjne wymogi będą przy tym ustanowione dla kategorii tzw. znaczących tokenów.

Rozporządzenie zawiera również przepisy dotyczące zezwoleń i warunków działalności dostawców usług w zakresie kryptoaktywów. W tym względzie należy podkreślić, że ustanowiona zostanie kluczowa możliwość tzw. paszportowania otrzymanej licencji. MICA swym zakresem obejmie także rozwiązania mające na celu:

• ochronę praw konsumentów;
• zapobieganie nadużyciom na rynku kryptoaktywów;
• oraz różnego rodzaju wymogi ostrożnościowe i organizacyjne.

MICA stanowić będzie kompleksową regulację, której celem jest objęcie prawem szarej strefy.

Kryptoaktywa – element tradycyjnego sektora finansowego

Nie ulega również wątpliwości, że branża kryptowalut nie funkcjonuje w próżni. Na działalność podmiotów z branży kryptowalut nakładają się nie tylko omawiane regulacje odnoszące się wprost do kryptoaktywów, ale także bardzo często wymogi regulacyjne, właściwe dla tradycyjnego sektora finansowego.

W szczególności dotyczy to przepisów z zakresu świadczenia usług:

• płatniczych;
• kredytowych;
• jak również inwestycyjnych.

Jest to również zagadnienie, na które szczególną uwagę wielokrotnie zwracała Komisja Nadzoru Finansowego. Również i w tym zakresie można zatem spodziewać się coraz częstszych, bezpośrednich odniesień do kryptoaktywów we wszelkich regulacjach prawnych odnoszących, się do branży kryptoaktywów.

Skutki nadchodzących regulacji

Szeroko pojęty rynek kryptowalut musi spodziewać się rosnącej presji regulacyjnej. Z jednej strony to duże wyzwanie dla całej branży, z drugiej zaś – szansa na kluczową zmianę postrzegania i wzrost zaufania do kryptowalut.

Oczywiście nie sposób nie zgodzić się z krytykami nadchodzących regulacji, w szczególności w zakresie MICA, którzy wskazują, że zbyt daleko idące restrykcje i ograniczenia mogą negatywnie wpłynąć na funkcjonowanie branży kryptowalut.

Coraz częściej pojawiają się jednak głosy z rynku, że nowa ofensywa prawodawcza w tym zakresie jest konieczna dla pomyślnej przyszłości kryptoaktywów. Tylko bowiem poprzez ustanowienie jasnych i spójnych regulacji, kryptowaluty mogą przestać być postrzegane jedynie jako narzędzie do spekulacji, i mogą – potencjalnie – znaleźć szersze i bardziej praktyczne zastosowanie w ramach tradycyjnego systemu finansowego.

Działania organów nadzoru są również istotne

To również moment, w którym regulatorzy rynku będą zmuszeni bardziej aktywnie włączyć się w nadzór nad działalnością podmiotów działających na rynku kryptoaktywów.

Dotyczy to również Komisji Nadzoru Finansowego, która do tej pory albo wykazywała się względnie negatywnym i restrykcyjnym stanowiskiem co do kryptoaktywów, albo też często prezentowała bierne stanowisko, zasłaniając się brakiem uprawnień nadzorczych.

Zasadne byłoby żeby polski regulator rynku zrewidował swoje podejście do kryptoaktywów, szczególnie, że branża ta – biorąc pod uwagę nadchodzące regulacje – będzie dojrzewać.

Pozostaje mieć również nadzieję, że w ramach nadchodzących obowiązków nadzorczych, które spadną na KNF, nie zostaną popełnione te same błędy, do których doszło podczas pierwszego podejścia do zagadnienia kryptowalut.