Celem przeprowadzania tzw. oceny ryzyka instytucji obowiązanej w rozumieniu przepisów Ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu (Ustawa AML), jest zrozumienie przez instytucje obowiązane, na jak wysokie ryzyko prania pieniędzy i finansowania terroryzmu są one narażone. Dzięki prawidłowo dokonanej ocenie ryzyka instytucje obowiązane mają realną szansę na efektywne zapobieganie zdiagnozowanym ryzykom. Jest to w szczególności istotne dla instytucji obowiązanych współpracujących z podmiotami świadczącymi usługi z branży kryptowalut.

Obowiązki instytucji obowiązanych

Instytucje obowiązane powinny identyfikować i oceniać ryzyko związane z praniem pieniędzy i finansowaniem terroryzmu odnoszące się do ich działalności, z uwzględnieniem czynników ryzyka dotyczących klientów, państw lub obszarów geograficznych, produktów, usług, transakcji lub kanałów ich dostaw. Co ważne, brak analizy któregokolwiek z wyżej wymienionych czynników ryzyka Komisja Nadzoru Finansowego (KNF) uznaje – podczas postępowań kontrolnych – za istotny błąd w opracowywaniu metodyki oceny ryzyka przez podmioty kontrolowane.

Obowiązki podmiotów z branży krypto i stanowisko KNF

Warto przypomnieć, że w aktualnym stanie prawnym podmioty z branży krypto zobligowane są do uzyskania wpisu do rejestru działalności w zakresie walut wirtualnych, prowadzonego przez Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Katowicach.

Nie powstrzymuje to niektórych firm z branży krypto przed zapewnianiem, że ich działalność prowadzona jest pod nadzorem KNF. Z tego względu KNF w oficjalnym komunikacie z 27 stycznia 2023 r. przypomniała, że nie ma uprawnień do licencjonowania, rejestracji ani nadzorowania giełd i kantorów wymiany walut wirtualnych. Jednocześnie, zaleciła kantorom i giełdom kryptowalut uważne korzystanie z przekazu marketingowego i nie wprowadzanie klientów w błąd.

Wytyczne European Banking Authority (EBA)

Konieczność uwzględnienia ryzyk związanych z działalnością krypto w ocenie ryzyka instytucji obowiązanych dostrzega również EBA, która 31 maja 2023 r. opublikowała dokument konsultacyjny w sprawie zmiany wytycznych EBA/GL/2021/02 z dnia 1 marca 2021 r. w sprawie należytej staranności wobec klienta oraz czynników, które instytucje kredytowe i finansowe powinny brać pod uwagę przy ocenie ryzyka prania pieniędzy i finansowania terroryzmu związanego z indywidualnymi stosunkami gospodarczymi i transakcjami sporadycznymi. Publikacja dokumentu jest równoznaczna z rozpoczęciem 3-miesięcznych, publicznych konsultacji w sprawie zaproponowanych przez EBA zmian w wytycznych EBA/GL/2021/02.

Nowe czynniki ryzyka

Wśród propozycji zmian można znaleźć m.in. dodanie nowych czynników ryzyka dotyczących klienta, które instytucje obowiązane powinny uwzględnić w swoich ocenach ryzyka. EBA wskazała, że prowadzenie przez klienta instytucji obowiązanej znaczącej działalności w imieniu lub z dostawcami aktywów kryptograficznych z siedzibą w państwach trzecich, niepodlegającym unijnym regulacjom z zakresu AML/CFT, czy też prowadzenie działalności w imieniu Crypto Asset Service Provider (CASP), umożliwiającej transfery do i z samodzielnie hostowanych adresów jest związane z podwyższonym ryzykiem prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu. Oznacza to, że instytucje obowiązane posiadające klienta spełniającego jedno z powyższych kryteriów, powinny uwzględnić stosowny czynnik ryzyka w swojej ocenie ryzyka i nadać mu odpowiednią wagę ryzyka prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu. Innym proponowanym czynnikiem ryzyka jest okoliczność, w której właścicielem rachunku IBAN prowadzonego przez CASP w celu otrzymywania środków fiducjarnych od klientów jest spółka inna niż CASP.

Ocena proponowanych zmian

Powyższe propozycje zmian wytycznych są bardzo skonkretyzowane dla instytucji obowiązanych pod kątem oceny ryzyka ML/FT i gdy wejdą w życie, należy spodziewać się, że krajowe organy nadzorcze będą wymagały odpowiedniej aktualizacji oceny ryzyka przez instytucje obowiązane, uwzględniającej wytyczne EBA.

Propozycje EBA wydają się być spójne z regulacyjnym trendem mającym na celu uregulowanie rynku kryptoaktywów. Warto w tym miejscu wspomnieć, że kilka tygodni temu Parlament Europejski przyjął Rozporządzenie w sprawie rynków kryptoaktywów (MiCA), które na łamach naszego bloga analizował radca prawny Michał Barwicki w artykule „Kryptoaktywa – nadchodzące wyzwania i rewolucje regulacyjne”.